Bug là một thuật ngữ khá phổ biến trong lập trình. Đã làm nghề lập trình thì bạn sẽ có cơ số lần “va chạm” với bug. Vậy bug là gì? Nguyên nhân phát sinh bug trong lập trình phần mềm? Hẳn những người không chuyên, người mới bắt đầu với lập trình phần mềm sẽ có cùng câu hỏi như này. Nếu bạn cũng đang băn khoăn về bug, hãy tham khảo bài viết dưới đây của Bugnet Project để biết chi tiết hơn về bug là gì nhé.
Bug là gì?
Theo công ty lập trình Mona Media, bug là lỗi phần mềm trong chương trình hoặc hệ thống máy tính. Nó khiến cho kết quả chương trình được lập trình ra không chính xác, không hoạt động như mong muốn.
Cùng với khái niệm về bug, bạn sẽ gặp các thuật ngữ như debug & fixbug. Trong đó:
- Debug là chỉ quá trình tìm kiếm & phát hiện lỗi trong phần mềm trước khi launching và đưa sản phẩm tới tay người dùng. Debug diễn ra ngay sau khi các dòng code đầu tiên được viết ra. Quá trình này sẽ tiếp tục được thực hiện tới khi kết hợp cùng các unit khác của lập trình để tạo thành phần mềm/chương trình hoàn chỉnh.
- Fixbug là quá trình sửa lỗi được thực hiện sau debug nhằm duy trì hoặc nâng cao chất lượng sản phẩm phần mềm.
Tại sao lại phát sinh bug trong lập trình phần mềm?
Có muôn vàn lý do gây ra bug trong quá trình design và coding. Sản phẩm càng phức tạp thì khả năng tồn tại bug càng cao. Cụ thể hơn, bug có thể phát sinh do các nguyên nhân sau đây:
Do người tạo sản phẩm
Bug xuất hiện chủ yếu do người tạo ra chương trình phần mềm đó. Không có bất kỳ lập trình viên nào tự tin rằng sản phẩm của mình tạo ra không có một lỗi nào cả. Con người thì luôn luôn không hoàn hảo. Và những sản phẩm dù ưu việt tới đâu cũng do con người tạo ra thì vẫn có thể có lỗi. Bởi vậy, bug xuất hiện trong lập trình là chuyện dễ hiểu.
Quá trình trao đổi thông tin thất bại
Một lý do cũng khá thường gặp gây phát sinh bug là do thất bại trong việc trao đổi thông tin. Sự thất bại này xảy ở nhiều phases như: thu thập yêu cầu, hiểu yêu cầu thực hiện implement, tổng hợp – giải thích yêu cầu,…
Trong trường hợp yêu cầu mơ hồ, khó hiểu, lập trình viên sẽ implement mà không thực sự hiểu rõ yêu cầu. Điều đó khiến bug phát sinh.
Một trường hợp khác có thể là do lập trình viên cố gắng sửa đoạn code của ai khác dẫn tới thiếu đi sự trao đổi giữa 2 bên.
Chạy theo thời gian
Việc lập trình sản phẩm gấp gáp, thời gian dồn dập, nguồn lực hạn chế khiến cho sản phẩm làm đúng tiến độ nhưng lại dễ gây nhầm lẫn. Code và kiểm thử không được thực hiện cẩn thận. Đây cũng là trường hợp dễ gây phát sinh bug.
Tư duy thiết kế kém logic
Phần mềm càng phức tạp thì càng đòi hỏi đầu tư nghiên cứu, phát triển và tư duy nhiều. Nếu bạn không có một tư duy logic, cẩn thận trong từng bước thì rất dễ gây lỗi.
Code kém hiệu quả
Bug có thể xuất hiện do một nguyên nhân nữa là code yếu kém. Code yếu kém thể hiện qua việc xử lý lỗi không hiệu quả, thiếu validate dữ liệu. Hoặc đôi khi, các lập trình viên làm việc với những tool, debuggers, compilers kém hiệu quả cũng có thể gây phát sinh bug.
Thiếu kiểm soát với các build version
Nếu một function được test ở bản build trước. Và sau đó vài lần build bạn mới thấy bug hồi quy xảy ra thì rất khó có thể phát hiện ra chúng. Việc kiểm soát các bản build là yếu tố quan trọng giúp bạn tránh được các bug trong quá trình lập trình.
Kỹ năng kiểm thử kém
Ở nhiều đơn vị thường xem nhẹ khâu kiểm thử. Tester thiếu hiểu biết, kinh nghiệm non dẫn tới việc bỏ sót bug trong sản phẩm. Ngoài ra, nếu tester không cần thận, tập trung chú ý trong quá trình test thì kết quả sản phẩm chất lượng yếu kém, dễ tồn tại nhiều bug nghiêm trọng.
Ngoài các lý do tiêu biểu trên, bug có thể phát sinh do nhiều nguyên nhân khác như: lập trình viên tự tinn thái quá xem nhẹ các khâu, sử dụng tool bên thứ 3 có chứa lỗi, thay đổi đột ngột,…
Các loại bug thường gặp nhất khi lập trình
Trong quá trình lập trình phần mềm, bạn có thể gặp rất nhiều loại bug khác nhau. Nhưng với lập trình viên, bạn sẽ phải gặp qua 5 loại bug này ít nhất 1 lần trong đời.
Bug “tí hon”
Đây là loại “bọ” có kích thước nhỏ. Việc đối phó với nó lại không hề dễ dàng. Khi xuất hiện loại bug này, bạn sẽ nhận được các loại complile error và bạn sẽ phải tiêu tốn hàng giờ thậm chí cả ngày trời để tìm ra đoạn code có vấn đề.
Những lỗi đôi khi chỉ là thiếu dấu “;” hoặc “()”. Với một vài ngôn ngữ như Python thì bạn có thể gặp bug này do sai thụt lề.
Mặc dù bug “tí hon” có thể dễ dàng sửa chữa, nhưng chúng lại cực kỳ gây khó chịu vì bạn sẽ phải “dành cả tuổi thanh xuân” để đi xác định vị trí của chúng.
Bug không tồn tại
Compile error cứ nhảy ra liên tục dù bạn review code lại như thế nào đi chăng nữa. Chứng tỏ bạn đã gặp phải bug không tồn tại. Chúng thực sự không tồn tại. Và bug này xuất hiện khi biển dịch bị dùng sai hoặc lỗi.
Bạn có thể báo bị báo lỗi ngay cả khi chẳng có lỗi nào. Trường hợp này có thể do trình biên dịch cũ không hỗ trợ tính năng mới hiện hành. Bạn nên cập nhật trình biên dịch thường xuyên và chọn lựa cẩn thận.
Bug “ẩn thân”
Bug “ẩn thân” sẽ không bao giờ hiển thị trong trình biên dịch. Chỉ khi phần mềm được cài và sử dụng thì bạn mới có thể bắt đầu thấy được biểu hiện của chúng.
Các sự cố sẽ xuất hiện và gây ra những trục trặc hoạt động không mong muốn. Hầu hết các trường hợp bug ẩn nằm ở dạng lỗ hổng khiến phần mềm không an toàn và dễ bị hack.
Bug khủng
Là loại bug có khi lỗi cú pháp hoặc sai chính tả. Các bug này bắt nguồn từ các thuật toán bị lỗi, tài nguyên lỗi hoặc logic thuật toán kém. Trong đó, lỗi tài nguyên có thể bao gồm cả việc vi phạm truy cập hoặc sử dụng sai dữ liệu.
Mỗi ngôn ngữ lập trình sẽ có cú pháp riêng và được theo dõi tỉ mỉ. Chỉ cần một sai lệch cũng có thể làm mọi thứ đổ bể. Nhưng thật may bạn vẫn có thể sửa chúng khi phát hiện ra.
Bug đến bất ngờ
Đôi khi bạn có thể thấy bug bất ngờ từ trên trời rơi xuống. Code của bạn đang chạy mượt mà nhưng bằng một cách nào đó, nó “đổ bệnh” vào ngày hôm sau. Bạn sẽ phải đặt câu hỏi ai đã nghịch code của mình trong lúc ngủ hay không? Điều này sẽ khiến cho nhiều coder phải hoang mang đau đầu.
Cách để ghi lại bug
Code càng nhiều thì bạn sẽ càng gặp nhiều loại bug và càng dễ dàng debug hơn. Có những loại bug bạn chỉ mất vài giây để loại bỏ, nhưng có những bug bạn phải mất tới vài ngày vài tháng, thậm chí cả đời cũng chưa tìm ra và sửa chúng.
Sau mỗi lần gặp bug, bạn sẽ có thêm bài học và kinh nghiệm. Nhưng làm sao để học hỏi hiệu quả từ những lần bug được fix? Bạn nên ghi lại bug.
Lưu ý: Chỉ nên ghi lại những bug khó nhằn hoặc thực sự thú vị, không phải bug tracker. Bạn nên ghi rõ những nguyên nhân bug do mình gây ra và bug của người khác bạn cần học hỏi cũng vậy.
Cách ghi lại bug:
- Bạn nên ghi lại theo các đặc điểm sau:
- Thời gian xuất hiện/phát hiện bug
- Triệu chứng bug
- Nguyên nhân gây bug? Thủ phạm là ai?
- Cách tìm ra bug
- Cách sửa
- Thời gian sửa
- Sửa lưu vào file nào
- Bài học rút ra
Việc ghi lại bug sẽ giúp bạn tránh gặp lại hoặc nếu có thì bạn có thể dễ dàng sửa chúng một cách nhanh chóng hơn.
Trên đây là bài chia sẻ giúp giải đáp về bug là gì? Nguyên nhân gây bug và một số loại bug thường gặp trong lập trình. Hi vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bug và giúp ích cho bạn trong quá trình theo đuổi nghề lập trình. Theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều kiến thức liên quan tới bug, lập trình và những điều hay ho liên quan trong ngành nhé.
